Aanwezig zijn
Laatst was in het nieuws dat kinderen te lang naar
beeldschermen kijken. En dat ouders dat onvoldoende inzien. Maar… hoe zit het eigenlijk met
die ouders? En wat heeft dat voor invloed op hun
kinderen? Jaren geleden, in 1975, werd door
dr. Tronick een proef gedaan, die hij het “Still face
experiment” noemde. Je ziet een filmpje van een
moeder en een kindje van ongeveer 12 maanden
oud. Ze spelen gezellig samen, totdat de moeder
een signaal krijgt. Vanaf dat moment kijkt moeder
emotieloos voor zich uit. Ze is lichamelijk nog wel
aanwezig en dichtbij haar kind, maar emotioneel
is ze niet beschikbaar. Dit merkt het kind meteen.
Het is akelig om te zien wat het kind (tevergeefs)
probeert en hoeveel stress het ervaart, als de
moeder niet bereikbaar is. Bij het tweede signaal,
na zo’n 3 minuten, is moeder weer ‘de oude’. Na
een knuffel is het kind snel getroost en weer aan
het spelen.
In die tijd werd nog door velen gedacht dat
baby’s niet in staat zijn tot sociale interactie. Het
experiment bewees het tegendeel, en is nog vaak
herhaald. Het toont hoe belangrijk het is om de
emoties van je kind te zien en hierop te reageren,
en hoe gevoelig kinderen zijn voor de signalen
die wij (soms ongemerkt) aan ze afgeven.
Natuurlijk is het ‘even niet beschikbaar zijn’ niet
direct schadelijk voor een kind, als het contact
daarna weer hersteld wordt. Daarin zijn kinderen
gelukkig heel flexibel. Er zijn situaties waarin dit
‘repareren’ niet gebeurt en de sociale interactie
langere tijd ontbreekt. Bijvoorbeeld omdat de
ouder (psychisch of lichamelijk) ziek is. Of onder
invloed is van drugs of alcohol. Dit kan grote negatieve effecten hebben voor het kind. Het wordt
angstig, kan niet vertrouwen op de omgeving en
leert niet hoe om te gaan met emoties van anderen en zichzelf. Ook in latere jaren laat deze onveiligheid zijn sporen na.
Het Vlaamse programma De Wonderjaren (VRT)
heeft bovenstaand Still face experiment herhaald
waarbij de ouder (vaders doen in 2021 gelukkig
ook mee) naar de mobiele telefoon staart, in
plaats van voor zich uit. Herkenbaar plaatje
ineens, nietwaar?! Hierbij zie je hetzelfde gebeuren. Eerst proberen de kindjes subtiel, door te lachen of te wijzen, hun ouder er weer bij te halen.
Als dit niet lukt, worden de signalen vergroot. Het
kind gaat gillen, huilen, of op tafel slaan. Zodat je
het uiteindelijk als ouder niet meer kunt negeren.
Een aanrader om eens te kijken, het is makkelijk
te vinden op internet (zoek op Still face experiment en Wonderjaren). Confronterend om te zien
is het wel, ook voor mij als drukke ouder-met-mobiel. Maar het onderstreept des te meer het belang van echte, wederkerige aandacht, die we
allemaal nodig hebben. Gedurende heel ons
leven.
Suzanne Ligthart, huisarts